Platforme za hidrološko-hidrauličku prognozu
Platforme za hidrološko-hidrauličku prognozu predstavljaju dio sistema ranog upozorenja od poplava kao nestrukturna mjera koja omogućava pravovremeno sagledavanje najavljenih hidrološko-hidraulički uslova na terenu, te blagovoremeno davanje informacije nadležnim institucijama koje provode aktivnosti na zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara, kao i javnosti.
Historijat uspostave hidrološko-hidrauličke prognoze
Akcionom planom 2014-2017 koji je donešen u novembru 2014. godine nakon katastrofalnih poplava koje su zadesile Bosnu i Hercegovinu, kao jedna od mjera odnosno ključna aktivnost iz domena prevencije i ranog upozoravanja predviđena je uspostava hidrološke prognoze.
Krajem 2015. godine pokrenute su aktivnosti na izradi sistema za predviđanje poplava u realnom vremenu na vodnom području rijeke Save u FBiH - Pilot projekat sliv rijeke Une u Federaciji BiH, nastavak prognoznog sistema za sliv Save koji je uspostavljen u Sloveniji i Hrvatskoj.
Direktni korisnici projekta: AVP Sava i Federalni hidrometeorološki zavod.
Indirektni korisnici projekta: JU Vode Srpske i RHMZ RS, Hrvatske vode i DHMZ.
Platforma sistema prognoze: DHI – MIKE.
Glavni cilj projekta je, osim programa jačanja kapaciteta, izrada operativnog sistema za predviđanje poplava na slivu rijeke Une sa Sanom u BiH. Sistem je razvijen istom metodologijom kao slovenski i hrvatski sistem za predviđanje poplava u realnom vremenu, koji koriste slovenska Agencija za zaštitu okoliša (slovenski: Agencija Republike Slovenije za Okolje ili skraćenim nazivom „ARSO“), te Hrvatske vode i Državni hidrometeorološki zavod (DHMZ) u Hrvatskoj. Ovaj sistem uključuje razmjenu podataka u realnom vremenu, koji pružaju prognozu protoka i vodostaja i podatke o količini padavina po satu u realnom vremenu.
Na istoj platformi (DHI-MIKE) kasnije su uspostavljeni prognozni modeli za sliv rijeke Vrbas i sliv rijeke Bosne, Ukrine, Brke i Tinje.
Projekt uspostave sistema prognoze i ranog upozorenja od poplava i suša na slivu rijeke Save, je finansiran od strane regionalnog Investicijskog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) u okviru zajedničkog projekta upravljanja poplavama u slivu rijeke Save, koji se provodi uz podršku Svjetske banke (WB).
Razvoj „Sistema prognoziranja i ranog upozoravanja od poplava i suša na slivu rijeke Save“, je službeno pokrenut na sastanku u Zagrebu 21. juna 2016. godine.
Od juna 2016. godine Deltares, zajedno u saradnji sa kompanijama Royal HaskoningDHV, Eptisa, Institut za hidrotehniku Sarajevo i Mihailom Anđelićem implementira regionalni projekat pod nazivom "Zajednička prognoza i upravljanje poplavama u slivu rijeke Save".
Glavni cilj projekta je razvoj i uspostavljanje integrisanog sistema za prognoziranje i upozorenje na poplave u stvarnom vremenu u cijelom slivu rijeke Save (tzv. Sava FFWS), kojim zajednički upravljaju i koga zajednički održavaju 5 zemalja sliva rijeke Save (Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Crna Gora, Srbija i Slovenija) u bliskoj saradnji, koordinaciji i podršci Sekretarijata Međunarodne komisije za sliv rijeke Save (ISRBC).
U Agenciji za vodno područje rijeke Save 6. marta 2018. godine održana je svečana primopredaja IT opreme nadležnim institucijama za vode u Bosni i Hercegovini, koju je u ime Vlade SAD predala Njena ekselencija Morin Kormak (Maureen Cormack), ambasadorica SAD u Bosni i Hercegovini i tom prilikom istakla zadovoljstvo postignutim nivoom saradnje u oblasti voda zemalja iz regije, odnosno onih koje pripadaju slivu rijeke Save.
Uspostava prognoznog modela za sliv rijeke Drine izvršena je na platformi HEC-RTS (US Army Corps), koja uspostavljena na način da se simulacije vrše po potrebi a ne automatski.
Sve prognozne platforme i modeli uspostavljeni su do sredine 2021. godine i ovim je pokriveno cijelo vodno područje rijeke Save u Federaciji BiH za koje je nadležna Agencija za vodno područje rijeke Save Sarajevo.
MIKE Platforma
Na MIKE platforme uspostavljeni su prognozni hidrološko-hidraulički modeli za slivove:
- Una i Sana
- Vrbas
- Bosna
- Ukrina
- Tinja, i
- Brka
Kombinirani hidrološko-hidrodinamički model za modelirano područje (pojedini sliv), izrađen je za simulaciju protoka i vodostaja tokom razdoblja od 6 dana, počevši 2 dana unazad i nastavljajući se za naredna 4 dana. Hidrološki NAM model, koji je polu-distribuirani hidrološki model, je kao prvi korak izrađen za cijelo slivno područje pojedinog sliva da bi omogućio dotok s podslivova do riječnih ogranaka u hidrodinamičkom modelu. Cjelokupni hidrodinamički model za pojedini sliv izrađen je na temelju dostupnih podataka o geometriji, te podataka iz DMR-a na dijelovima modeliranog područja.
Hidrološki model sastoji se od pod-slivova, na kojim je definisan dotok na rijeku na prognoznim tačkama. Hidrodinamički model obuhvatio i glavne pritoke uključujući i važne hidrauličke građevine/objekte.
Sava – DELFT FFWS Platforma
Glavni cilj Sistema za prognozu i upozorenje na poplave u slivu rijeke Save je podrška zainteresovanim stranama u donošenju uravnoteženih odluka u poplavnim vanrednim situacijama. Sava FFWS omogućava svih pet zemalja sliva rijeke Save donošenje odgovarajuće odluke o upravljanju i sprovođenju mjera za sprječavanje i ublažavanje ozbiljnih događaja od poplava, zasnovanih na tačnim prognozama proticaja i proticaja sa dovoljno dugim prognoznim periodom. Ove procedure zahtijevaju blisku saradnju sa relevantnim zainteresovanim stranama, upravljanje podacima i modelima na nivou zemlje je od presudnog značaja za uspješan razvoj sistema. Sava FFWS je od ključnog značaja u ovoj saradnji; međutim neophodno je naglasiti da razvoj takvog sistema ne bi bio moguć bez pomoći, aktivne podrške i izuzetne saradnje svih korisnika projekta u regionu. Sava FFWS pruža prognozerima hidrometeoroloških službi stručni alat, omogućavajući im da generišu hidrološke prognoze zasnovane na osmotrenim telemetrijskim podacima iz hidroloških i meteoroloških mjernih stanica i numeričkih vremenskih prognoza (NWP). Sava FFWS koristi hidrološke i hidrauličke modele za proračun oticanja sa slivnih površina, proticaja u rijekama i vodostaja.
Sava FFWS se pokazala kao sveobuhvatan sistem koji uključuje sve podatke i modele zemalja sliva rijeke Save. Sveobuhvatan pristup ga čini jedinstvenim sistemom u pogledu prekogranične saradnje za potrebe prognoze poplava. Ovaj sistem predstavlja platformu za zajedničko upravljanje prognozom poplava i suša na cijelom slivu rijeke Save. U ovu platformu su uključeni svi postojeći prognozni modeli zemalja članica, a kroz platformu je omogućena izrada prognoze i za dijelove na slivu rijeke Save gdje nije bilo raspoloživih modela.
U cilju izgradnje stabilnog i funkcionalnog sistema, uspostavljene su serverske platforme kod korisnika projekta u zemljama: Slovenija (ARSO – Agencija za zaštitu okolja) – primarna serverska platforma; Srbija (Hidrometeorološki zavod) – backup serverska platforma; Bosna i Hercegovina (AVP Sava) – backup serverska platforma; Hrvatska (DHMZ) – backup serverska platforma. Korisnici prognoze pristupaju sistemu putem klijentskih aplikacija, dok se cjelokupan sistem nalazi na serverskoj platformi.
