Općenito o upravljanju vodama

Razvoj, ostvarivan u svrhu zadovoljavanja ljudskih potreba, zahtijevao je i odgovarajući razvoj stručnih i naučnih saznanja.

U početku, prateći koncept ciklusa kruženja vode u prirodi, razvila se hidrologija, odnosno kasnije i njene "sestre” meteorologija i okeanologija. U želji da se što više otkriju tajne podzemnih voda, razvila se posebna naučna disciplina hidrogeologija.

Porast daljih ljudskih potreba zahtijevao je još preciznija saznanja o procesu kretanja i dinamike voda, što rezultira razvojem posebnih disciplina kao što su hidrodinamika i hidraulika. S druge strane, praktični zahtjevi koji su prozilazili iz razvoja sistema u oblasti korištenja voda, bilo za potrebe snabdijevanja vodom stanovništva, poljoprivrede i sl., i odvođenje tih upotrijebljenih voda, razvili su posebnu jedinstvenu disciplinu koja se naziva hidrotehnika.

Dakle, hidrotehnika je naučna disciplina koja proučava tehničke aspekte (a) korištenja voda, (b) zaštitu od štetnog djelovanja voda i (c) zaštitu voda kao resursa. Na ovaj način su se razvijali sistemi za vode koji su, zapravo, predstavljali vještačke podsisteme u hidrološkom ciklusu voda.

Vremenom se pojavljuje i poseban problem u tim podsistemima, jer se počinju stvarati i negativni uticaji ne samo na vodne resurse, već i na njihovu okolinu (zagađenje voda). Sve ovo je uslovilo potrebu da se "uvede red” u cjelokupan proces kroz uvođenje pojma upravljanja vodnim resursima (vodama). U početku dok su sistemi korištenja voda bili jednostavniji, taj posao se mogao izvršavati na lokalnom nivou.

Daljnji razvoj tog sistema uslovio je potrebu ne samo njegove izgradnje, već i utvrđivanja politike njegovog razvoja, zakonskog regulisanja, sistema davanja saglasnosti i dozvola za korištenje voda, inspekcijske kontrole i niz drugih aktivnosti neophodnih za stručan i odgovoran odnos prema vodi, i to ne samo na lokalnom, već i državnom i međudržavnom nivou.

O važnosti i složenosti tih sistema za ilustraciju ćemo spomenuti neke od njih u svijetu poznate. Većina velikih izgrađenih sistema vodnih resursa (vodni sistemi, vodoprivredni sistemi), kao posljedica veoma naraslih potreba , su u pojedinim dijelovima svijeta postali najveći vještački sistemi i uz to, pored svoje složenosti, objektivno često nose i obilježje najvećih zahvata u prirodi, i uglavnom se nalaze u SAD i zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza.

Tako je npr. za snabdijevanje vodom područja grada Los Anđelesa sagradjen vodoprivredni sistem (Colorado River Aquaduct) koji čini skup akumulacija, hidroelektrana, pumpnih stanica i otvorenih i zatvorenih dovoda vode, kojim se 42 kubna metra vode u sekundi iz rijeke Kolorado prebacuje na udaljenost od oko hiljadu kilometara i visinu oko 500 metara.

Drugi značajni sistemi u SAD su i State Water Project sa dužinom dovoda vode od oko 1300 kilometara (izgradjen takođe u Kaliforniji), zatim Texas Water System za snabdijevanje vodom kapaciteta oko 430 kubnih metara vode u sekundi, dužine oko 1300 kilometara i dizanjem vode do 1000 metara, pa sistem u dolini rijeke Tenesi i drugi.



U bivšem Sovjetskom Savezu poznati vodoprivredni sistemi su karakumski kanal dužine 850 kilometara i kapaciteta 370 kubnih metara vode u sekundi, zatim sjevernokrimski kanal dužine 400 kilometara sa proticajem oko 300 kubnih metara vode u sekundi. Sve je ovo uslovilo potrebu da se formira posebna djelatnost odgovorna za provodjenje koncepta integralnog upravljanja vodnim resursima pod nazivom SEKTOR VODA ( kod nas udomaćen termin – VODOPRIVREDA).

Najsažetija definicija termina VODOPRIVREDA je da je to organizirana djelatnost na vodama kojom se ostvaruje (a) plansko i organizirano korištenje vodnih resursa, (b) zaštita od štetnog djelovanja voda, (c) odgovarajuća zaštita vodnih resursa i (d) integralno upravljanje vodnim resursima.

Zbog svoje složenost navedene vodoprivredne oblasti su podijeljene na posebne vodoprivredne grane, kako je to prikazano na slijedećoj tabeli: